Farklı Bir Hadis Kavramı: Lâhin (Letâifü'l-Hikem Örneği)

Gümüşhânevî, 19. Yüzyılın önemli Osmanlı âlimlerinden birisidir. Aynı zamanda o, bir tarikat şeyhidir. Hayatını ilme ve toplumun ihyasına adayan Gümüşhânevî, islamî ilimlerin çeşitli alanlarında eserler vermiştir. Hadisle ilgili ise beş kıymetli eseri vardır. Bu eserlerden birisi de harf sırası esas alınarak hazırlanmış Garâibü'l-ehâdîs'in şerhi olan Letâifü'l-hikem'dir. Bu eserde Gümüşhânevî, hadisleri kısa kısa şerh etmeyi tercih etmiştir. Hadislerin şerhinde en fazla Münâvî'nin Feyzu'l-kadîr isimli el-Câmiu's-sağîr şerhinden yararlanmıştır. Hadisleri değerlendirirken genelde yerleşik hadis terimlerini kullanan Gümüşhânevî, zaman zaman kendine has bir kavram olan lâhin kavramını da kullanmıştır. Fakat bu kavramın muhtevası ile ilgili tatmin edici bir açıklama yapmamıştır. İşte biz bu makalemizde bu kavramdan neyin anlaşılması gerektiği üzerinde durduk.

Anahtar Kelimeler:

Gumushanevi, lâhin, Letaifu'l-hikem, Garaibu'l-ehadi

A DIFFERENT HADITH TERM: LAHIN -LETAIFU'L-HIKEM CASE-

Gumushanevi is one of the 19th century Ottoman scholars. He is also a sufi-order leader. Gumushanevi, who devoted his life to science and to build the society, wrote a lot of books in various branches of Islamic sciences, five of them are in the hadith field. One of these works is Letaifu’l-hikem, a commentary on Garaibu’l-ehadis which written on the basis of alphabetical order of hadiths. Gumushanevi, in this work, preferred to explain hadiths shortly. He benefited from Munavi’s Feyzu’l-kadir, a commentary book on al-Camiu’s-sagir. Gumushanevi, who used the established terms during explaining hadiths, sometimes used the term of “lahin” that special to him. But, he did’nt make any satisfying explanation about the content of this term. So, in this article, we explored what could be understood by using this term.

Keywords:

Gumushanevi, lâhin, Letaifu'l-hikem, Garaibu'l-ehadis,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel (241/855), -el-Müsned, I-VI, 2. Baskı, nşr. Dâru Sahnûn/ Çağrı Yayınları, İstanbul 1992/1413.

Ali el-Kârî, Ebü'l-Hasan, Nureddin Ali b. Sultan Muhammed (1014/1606), -el-Esrâru'l-merfûa, thk. Muhammed Sabbağ, Dâru'l-Emanet, Beyrut.

Ali el-Müttekî, (975/1567), -Kenzü'l-ummâl, I-XVIII, thk. Mahmud Ömer ed-Dimyâtî, Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2. Baskı, Beyrut 2004/1424.

Beyhakî, Ebû Bekir, Ahmed b. el-Huseyn (458/1066), -el-Âdâb, thk. Ebû Abdillah es-Said el-Mendûh, 1. Baskı, Müessesetür'l-Kütübi's-Sekafiyye, 1988/1408.

--------; es-Sünenü’l-kübra, I-X, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Mektebetü Dâri'l-Baz, Mekke 1994/1414.

--------; Şuabü'l-îman, I-XIV thk. Abdulali Abdulhâmid Hamid, 1. Baskı, Mektebetü'r-Rüşd, Riyad 2003/1423.

Bezzâr, Ebû Bekir, Ahmed b. Amr (292/905), -Müsnedü’l- Bezzar, I-XVIII, thk. Mahfûzurrahman Zeynullah-Adil b. Sa'd, 1. Baskı, Mektebetü'l-Ulûm ve'l-Hıkem, Medine 2009/1430.

Bilmen, Ömer Nasûhî (1391/1971), Hukukı İslâmiyye ve ıstılahatı fıkhiyye kamusu, I-VIII, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1985.

Burhânüddîn el-Halebî, Ebü'l-Vefâ, İbrahim b. Muhammed (841/1438), -el-Keşfü'l-hasîs, thk. Subhi Sâmerrâî, 1. Baskı, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 1987/1407.

Demirer, Macit, Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhânevî ve Hadisçiliği, Aybil Yayınları, Konya 2011.

Deylemî, Ebû Şuca', Şîrûye b. Şehredâr (509/1115), -el-Firdevs bi Mesûri’l-Hıtâb (Müsned), I-V, thk. Said b. Besyûnî Zağlûl, 1. Baskı, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1986.

Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eşas es-Sicistânî (275/889), -es-Sünen, I-V, 2. Baskı, nşr. Dâru Sahnûn/ Çağrı Yayınları, İstanbul 1992/1413.

Ebû Nuaym el-Isfehânî, Ahmed b. Abdillah (430/1038), -Hılyetü'l-evliyâ, I-X, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1996/1416.

Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn, (1420/1999), -Daîfü’l- Camii’s-sağir ve Ziyâdetühü, nşr. Züheyr Şâviş, el-Mektebü'l-İslâmî, Beyrut 1990/1410.

¬--------; Sahîhu’l- Camii’s-sağir ve Ziyâdetühü, I-II, 3. Baskı, el-Mektebü'l-İslamî, Beyrut 1988/1408.

--------; Silsiletü'l-ehâdîsi'd-daîfe ve'l-mevdûa, I-XIV, 1. Baskı, Dâru'l-Meârif, Riyad 1412/1992.

Gümüşhânevî, Ahmed b. Mustafa (1311/1894), -Garâibü'l-ehâdîs , ts., yy.

--------; Letâifü'l-hıkem, İstanbul 1275.

Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdullah, Muhammed b. Abdullah (405/1014), -el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, I-IV, thk. Mustafa Abdulkadir Atâ, 1. Baskı, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1990/1411.

Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir, Ahmed b. Ali (463/1071), -Tarîhu Bağdâd, I-XVI, thk. Beşşar Avvad Maruf, Daru'l-Garbi'l-İslâmî, Beyrut 2002/1422.

İbn Adî, Ebû Ahmed, Abdullah b. Adî el-Cürcânî (365/976), -el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl, I-IX, thk. Adil Ahmet Abdulmevcud-Ali Muhammed, 1. Baskı, el-Kütübü'l-ilmiyye, Beyrut 1997/1418.

İbn Asâkir, Ebü'l-Kâsım, Sikâtüddîn Ali b. Hasan b. Hibetullah (571/1176), -Târîhu Dımeşk, I-LXX, thk. Muhibbüddîn Ebû Saîd Amrevî, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1998/1419.

İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec, Abdurrahman Ali b. Muhammed (597/1201), -ed-Duafâ ve'l-metrûkîn, thk. Abdullah el-Kâdî, 1. Baskı, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1986/1406.

--------; el-İlelü'l-mütenahiye, I-II, thk. Halil el-Meys, 1. Baskı, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut/Lübnan 1983/1403.

--------; el-Mevzûât, I-III, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, 2. baskı., Dâru'l-Fikr, Beyrut 1983/1403.

İbn Hacer, Şihâbuddîn Ebu'l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalânî (852/1449), -Lisânü’l-mîzân, I-VII, 2. Baskı, Müessesetü'l-A'lemî li'l-Matbûât, Beyrut 1971/1390.

--------; Tehzîbü't-Tehzîb, I-XII, 1. Baskı, Matbaatü Dâirati'l-Meârifi'n-Nizâmiyye, Hindistan 1326.

İbn Hıbbân, Ebû Hâtim, Muhammed b.Hıbbân el-Büstî (354/965), -Sahîhu İbn Hıbbân, I-XVIII, thk. Şuayb Arnavut, 3. Baskı., Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1997/1417.

İbnü'l-Kayserânî, Ebu'l-Fazl, Muhammed b. Tâhir (507/1113), - el-Ensâbü'l-müttefika, 1. Baskı, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1411.

İbn Kesîr, Ebü'l-Fida, İmadüddîn İsmail b. Ömer (774/1373), -el-Bâisü'l-hasîs, 3. Baskı, Dârü't-Türas, Kahire 1979/1399.

İbn Mâce, Ebû Abdillah, Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî (273/887), -es-Sünen, I-II, 2. Baskı, nşr. Dâru Sahnûn/ Çağrı Yayınları, İstanbul 1992/1413.

İbn Manzûr, Ebu'l-Fadl, Muhammed b. Mükerrem (711/1311), -Lisânü'l-Arab, I-XV, 3. Baskı, Dâru Sadır, Beyrut, ts.

İbnü's-Salâh, Ebû Amr, Osman b. Abdirrahman eş-Şehrezûrî (643/1245), -Ulûmu'l-hadîs, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Lübnan 1978/1398.

Karahisârî, Mustafa b. Şemseddin Ahterî (968/1560), -Ahteri-i kebîr, I-II, nşr. Kırîmî Yusuf Ziyâ, Dersaâdet, İstanbul 1322.

Koçyiğit, Talat, (2011), -Hadis Istılahları, 2. Baskı, A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1985.

Makdisî, Ebû Abdullah, Muhammed b. Abdü'l-vâhid (643/1245), -el-Ehâdîsi'l-muhtara, I-XIII, thk. Abdülmelik b. Abdullah b. Dehîş, Dâru Hıdır, Beyrut 2000/1420.

Münâvî, Muhammed Abdurraûf (1031/1622), -Feyzu’l-kadîr şerhu Câmii’s-sağîr, I-VI, 1. Baskı, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1997/1416.

Mizzî, Ebü'l-Haccâc, Yusuf b. Zekî (742/1341), -Tehzîbü'l-Kemâl fî esmâi'r-ricâl, I-XXXV, thk. Beşşâr Avvâd Ma'rûf, 1. Baskı, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1980/1400.

Nevevî, Ebû Zekeriyya, Muhyiddîn Yahya b. Şeref (676/1277), -et-Takrîb, Matbaatü Muhammed Ali, 1968/1388.

Sehâvî, Ebü'l-Hayr, Şemsüddin, Muhammed b. Abdurrahman (902/1497), -el-Mekâsidü'l-hasene, thk. Muhammed Osman, 1. Baskı, Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrut 1985/1405.

Süyûtî, Ebü'l-Fazl, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr (911/1505), -el-Câmiu's-sağîr fî ehâdîsi'l-beşîri'n-nezîr, I-II, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 2004/1425.

--------; el-Leâli’l-mesnûa fi’l-ehâdîsi’l-mevzûa, I-III, 1. Baskı, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1996/1418.

--------; Tedrîbü’r-râvî, fî şerhi Takrîbü’n-Nevevî, I-II, thk. Ahmed Ömer Haşim, Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrut 1993/1414.

Şevkani, Muhammed b. Ali (1250/1834) - el-Fevâidü'l-mevdûa, thk. Abdurrahman b. Yahya, 1. Baskı, Daru'l-kütübi'l-ilmiyye, , Beyrut.

Taberânî, Ebü’l-Kâsım, Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb (360/971), -el-Mu'cemü'l-evsat, I-IX, thk. Târık b. Avadullah-Abdulmuhsin b. İbrahim, Dâru'l-Haremeyn, Kahire 1415.

--------; el-Mu'cemü’l-kebîr, I-XXV, thk. Humeydî b. Abdülmecid es-Selefî, 2. Baskı. Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire.

Tirmizî, Ebû Îsâ, Muhammed b. Îsâ (279/892), -es-Sünen, I-V, nşr. Dâru Sahnûn/Çağrı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 1992/1413.

Uğur, Mücteba, (2005), -Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1992.

Ukaylî, Ebû Ca'fer, Muhammed b. Amr (322/934), -Kitabü’d-duafâü'l-kebîr, I-IV, thk. Abdulmutî Emîn Kalecî, 1.Baskı, Dâru'l-Mektebeti'l –İlmiyye, Beyrut 1984/1404.

Yücel, Ahmet, Hadîs Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi (Hicrî İlk Üç Asır), M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 1996.

Zehebî, Ebû Abdillah, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed (748/1348), -Mîzânü’l-İ’tidâl fî nakdi’r-ricâl, I-IV, thk. Ali Muhammed Bicâvî, 1. Baskı, Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, Beyrut 1963/1382.

Zehebî, Ebû Abdillah, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed (748/1348), el-Muğnî fi’d-duafâ, I-II, thk. Nureddin Itr, 1. Baskı, Dâru'l-Meârif, Haleb 1971/1391.