8/14. YÜZYILDA ŞAM-MISIR BÖLGESİ FAKİHLERİ ARASINDA BİR TARTIŞMA: REFU’L-YEDEYN MESELESİ

Hanefî fakih Emir Kâtib el-Etkânî’nin 747/1346 yılında Dımaşk’ta canlandırdığı rükû esnasında elleri kaldırmanın namazı bozacağı tartışması dört Sünni mezhebin uzun yıllardır beraber uygulandığı Şam bölgesinde önemli derecede rahatsızlıklara sebep olmuştur. Etkânî’nin iddiasına en başta karşı çıkanlar yüzyıllardan beri birbirinin arkasında namaz kılan bölgenin yerli Hanefîleri ile Şâfiîler olmuştur. Uzun süren bu tartışmayı dönemin Emiri Seyfeddin Yelboğa’nın koordine etmesi ve Şâfiî-Hanefî birçok fakihin buna dahil olması, konunun Dımaşk’ı aşarak Mısır’da da tartışılmasına yol açmıştır. Bu dönemde birçok fakih risâleler kaleme alarak bu konudaki görüşlerini beyan etmişlerdir. Sonraki süreçte de uzun yıllar bu tartışma devam etmiştir. Etkânî ile karşıt görüşteki fakihler arasındaki tartışma görünüşte belli bazı fıkhi meseleler üzerinden yürütülmüştür. Oysa bu ve benzeri bazı tartışmaların arka planında fakihlerin birbiriyle olan çekişmeleri ve siyasi bazı mülahazalar yatabilmektedir. Bu çalışmada taraflar arasındaki tartışmanın detayı, tarafların iddiaları, birbirlerine karşı ileri sürmüş oldukları gerekçeler ele alınmış, sonrasında tartışmanın asıl nedeni irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İslam Hukuku, Mısır-Şam Hanefi tarihi, Etkânî, Konevî, Refu’l-yedeyn meselesi

A DISCUSSION AMONG THE ISLAMIC JURISTS OF DAMASCUS AND EGYPTIAN IN THE 8/14. CENTURY: THE PROBLEM OF RAISING HANDS

The discussion about whether raising of the hands during the bowing cancels the pray, which was raised by Hanafi jurist Amir Khatib al-Atkani in the Damascus region where four Sunni madhabs were practiced for many years, played an important role for this discussion. Those who oppose the claim of Atkani have been the local Hanafiis and Shafi'is of that region who have been praying behind each other for centuries. The coordination of the long term debate ruled by Amir of the time, Sayfaddin Yalboga, and the involving of many Shafii-Hanafi scholars have led this debate to convey in from Damascus to Egypt. During this period, many faqih/jurists penned a lot of works to declare their views about the problem. In the next period, the discussion has continued. The debate between Atkani and those who opposes this idea apparently has been carried out over some jurisprudential issues. However, in the background of this and similar debates, the conflicts between the faqihs may cause some political consideration. In this study, the details of the discussion between these groups, the arguments and the counter arguments of the groups were discussed, and then the main reason for the discussion was examined

Keywords:

Islamic Law, History Hanafite in Sham and Egypt, Atkânî, Konavî, The Problem of Raising Hands,

PDF

___

Apaydın, H. Yunus. “İbn Kayyim el-Cevziyye”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 1999.

Aynî, Bedreddin Ebu Muhammed Mahmud. Minhatu’s-Sulûk fi şerhi Tuhfeti’l-mulûk. Katar: Vezaretu’l-evkâf ve’ş-şuuni’l-islâmiyye, 2007.

Babertî, Ekmeleddin Muhammed b. Mahmud. el-İnâye. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Fethu’l-Kadir ile, 2003.

Babertî, Ekmeleddin Muhammed b. Mahmud. Risâle fi ademi cevâzi refi’l-yedeyn inde’r-rükû’. Elyazması, Ayasofya, no: 1384, t.y.

Etkânî, Emir Kâtib. et-Tebyîn. Thk. Sâbir Nasr Mustafa Osman. Kuveyt: Vezaretu’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islâmiyye bi’l-Kuveyt, 1999.

Etkânî, Emir Kâtib. Refu’l-yedeyn fi’s-salat. Elyazması, Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli, no:3706, t.y.

Haskefî, Muhammed b. Ali. ed-Durru’l-muhtâr. Thk. Abdulmunim Halil İbrahim. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2002.

İbn Abidin, Muhammed Emin. Reddu’l-muhtâr. Thk. Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcûd-Ali Muhammed Muavvaz. Riyad: Dâru âlemi’l-kutub, 2003.

İbn Hacer, Askalani, Şihabuddin Ahmed. ed-Düreru’l-kâmine fî a’yâni’l-mieti’s-sâmine. Haydarabad: Matbaatu Daireti’l-meârif, 1305.

İbn Hacer, Askalanî, Şihabuddin Ahmed. ed-Düreru’l-kâmine fî a’yâni’l-mieti’s-sâmine. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-arabi, t.y.

İbn Hacer, Askalanî, Şihabuddin Ahmed. İnbâu’l-ğumr bi-enbâi’l-umr. Thk. Hasan Habeşi. Kahire: el-Meclisu’l-a’lâ li’ş-şuuni’l-islamiyye, 1972.

İbn Kutluboğa, Allame Kâsım. Tâcu’t-Terâcim. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1992.

İbn Mâze, Burhâneddin Ebu’l-Meâli Mahmud b. Ahmed el-Buhârî. el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-fıkhi’n-Nu’manî. Thk. Abdulkerim Sami el-Cundî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2004.

İbn Nüceym, Zeyneddin. el-Bahru’r-râik. Kahire: el-Matbaatu’l-ilmiyye, 1311.

İbn Tağriberdi, Cemaleddin Yusuf. en-Nucûmu’z-Zâhire fî mulûki Mısır ve’l-Kâhire. Mısır: Dâru’l-kütüb, t.y.

İbnu’l-Fuvati, Kemaleddin Abdurrezzak el-Bağdadi. el-Havâdisu’l-câmi’a ve’t-tecârübü’n-nafia. Thk. Mehdi en-Necm. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2002.

İbnu’l-Hümâm, Kemaleddin Muhammed. Fethu’l-kadîr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003.

İbnu’l-Verdî, Zeyneddin Ömer b. Muzaffer. Tarihu İbni’l-Verdî. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1996.

Kadıhan, Fahruddin Hasan b. Mansur el-Özcendî. Şerhu’l-câmii’s-sağîr. Thk. Esedullah Muhammed Hanîf. Câmiatu Ummi’l-Kura, Doktora tezi, 1423.

Kahraman, Abdullah. “Bir İslam Hukukçusu Olarak Ekmelüddin el-Bâbertî”. Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2 (2017).

Kalaycı, Mehmet. Tarihsel Süreçte Eşarilik-Maturidilik İlişkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (yayımlanmamış doktora tezi), 2011.

Kalkaşendi, Ebu’l-Abbas Ahmed. Subhu’l-a’şâ. Kahire: Dâru’l-kutubi’l-Mısriyye, 1922.

Kâsânî, Alâuddin Ebubekir b. Mesud. Bedâiu’s-sanâi’. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003.

Katib Çelebi, Hacı Halife. Süllemu’l-vusûl ilâ tabakati’l-fuhûl. İstanbul: İrcica, 2010.

Kefevî, Mahmud b. Süleyman. Ketâibu a’lâmi’l-ahyâr. Thk. Saffet Köse vd. İstanbul: Mektebetu’l-irşâd, 2017.

Konevî, Mahmud b. Ahmed b. Mesud. Risale fi refi’l-yedeyn. Elyazması, Fazıl Ahmed, no: 1606, t.y.

Leknevî, Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdulhay. el-Fevâidu’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. Kahire: Dâru’l-kitâbi’l-islâmî, 1324.

Makrizî, Takiyuddin Ahmed b. Ali. İttiâzu’l-hunefâ bi-ahbâri’l-eimmeti’l-fâtımiyyine’l-hulefâ. Thk. Muhammed Hilmi Muhammed Ahmed. Kahire: el-Meclisu’l-a’lâ li’ş-şuuni’l-islamiyye, 1996.

Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed. el-Kâfî. Elyazması, Fazıl Ahmed, no: 612, t.y.

Nüveyrî, Ahmed b. Abdulvahhab. Nihâyetu’l-ereb fî funûni’l-edeb. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, t.y.

Safedî, Selahaddin Halil b. Aybeg. A’yânu’l-asr ve a’vânu’n-nasr. Dımaşk: Dâru’l-fikr, 1998.

Serûcî, Ebu’l-Abbâs Şemsuddîn Ahmed. el-Gâye. Elyazması, Süleymaniye Kütüphanesi, no: 531.

Sübkî, Takiyyuddin Ali b. Abdulkâfî. “Refu’l-yedeyn fi’s-salât”. Mecmûatu Resâili’l-munîriyye. el-Matbaatu’l-muniriyye, 1343.

Şelebî, Şihâbuddin Ahmed. Hâşiye alâ Tebyîni’l-hakâik. Bulak: el-Matbaatu’l-kübra’l-emiriyye, Tebyinu’l-hakâik ile, 1314.

Şürünbülâlî, Ebu’l-İhlâs Hasan b. Ammâr. Merâkı’l-felâh. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2004.

Tarsusî, Necmeddin İbrahim. Tuhfetu’t-Türk fîmâ yecibu en yu’mele fi’l-mülk. Beyrut: Merkezu İbnu’l-Ezrak, 2012.

Timür, İhsan. Tahavi’nin Akide Şerhlerinde İtikadi Farklılaşmalar. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (yayımlanmamış doktora tezi), 2019.

Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1996.

Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Tarihu’l-islam. Beyrut: Dâru’l-ğarbi’l-islamî, 2003.